AMACI ÖZELLİKLERİ YAPISI

A M A C I

Tekdüzen Hesap Planı (THP) aşağıdaki amaçlara yönelik olarak hazırlanmıştır:

i) Türkiye'de faaliyet gösteren ve gösterecek olan tüm bankalar için muhasebe kayıtları ve mali raporlama açısından tekdüzen sağlamak

ii) Bankalarca hazırlanacak olan, Genel Kabul Görmüş Muhasebe Standartları’ na uygun tek tip bilanço ve kâr ve zarar tablosunun doğrudan THP' nin numaralama sistemine dayanarak kolayca üretilmesini sağlamak,

iii) Bankaların denetim ve gözetimi için gerekli olan bilgilerin mümkün olduğu kadar doğrudan ve sağlıklı olarak THP' den alınmasını sağlamak,

iv) Halen bankalardan istenen istatistiki amaçlı bilgilerin mümkün olduğu kadar doğrudan ve sağlıklı olarak THP' den alınmasını sağlamak,

v) THP' nin her banka tarafından, kendi faaliyet özelliklerine göre kolayca kullanılabilmesini ve detay hesapları için kolayca ihtiyaç üzerine genişletilebilmesini sağlamak. (Bunu gerçekleştirmek için THP altı haneli ve üç seviyeden oluşturulmuştur)

Türkiye’ de kurulu bankaların serbest bölgelerde faaliyette bulunan şubeleri için de bu hesap planı ve izahnamesinde yer alan ilgili hesaplar ve esaslar uygulanır.

Ö Z E L L İ K L E R İ

THP, Türkiye' de halen faaliyetlerini sürdüren tüm bankaların ihtiyacına, mümkün olan en üst düzeyde cevap verecek şekilde hazırlanmıştır. Buna rağmen, bankaların fonksiyonları ve türleri açısından göstermekte oldukları büyük farklılıklardan dolayı bazı hesapların detayına girilmemiştir. Bu hesapların detayı, ilgili bankalarca, ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, muhasebe ilke ve esaslarına aykırı olmamak kaydıyla kendileri tarafından oluşturulacaktır.

THP' nin hazırlanmasında göz önünde tutulan en önemli özelliklerden biri de, gözetim sistemi ve istatistiki amaçlarla bankalardan elde edilecek bilgilerin hepsinin THP' ye konmamasıdır. Bu yöntem THP' yi pratik ve uygulanabilir hale getirmektedir. Bununla beraber, bankalardan elde edilecek bilgilerin sağlığı ve doğruluğu açısından, THP' den üretilemeyen bilgileri elde etmek için bankalara veri tabanı oluşturmaları hususu önerilmektedir. Bankalar, denetim ve gözetime yetkili kuruluşlara gönderecekleri raporlama paketinde, THP' den üretemeyecekleri bilgileri, veri tabanından kolaylıkla üretebileceklerdir.

Y A P I S I

i) THP aşağıda açıklanan on gruptan oluşmaktadır:

0 DÖNER DEĞERLER

1 KREDİLER

2 BAĞLI DEĞERLER VE DİĞER AKTİFLER

3 MEVDUAT VE DİĞER PASİFLER

4 ÖZKAYNAKLAR

5 FAİZ GELİRLERİ

6 FAİZ GİDERLERİ

7 FAİZ DIŞI GELİRLER

8 FAİZ DIŞI GİDERLER

9 NAZIM HESAPLAR

Her grup içerisinde hesaplar Türk parası ve yabancı para olarak ayrılmışlardır. yabancı para olarak belirtilen hesaplar bankanın yabancı para işlemlerden doğan miktarları sabit fiyat üzerinden kaydettiği hesaplardır. Bu hesaplardaki yabancı para bakiyeler dönem sonlarında evalüasyon işlemine tabi tutulurlar. Ortaya çıkacak kâr veya zarar ilgili dönem netice hesaplarına intikal ettirilir. Yabancı para hesaplardan ve işlemlerden sağlanan yabancı para faiz, komisyon ve gelirler işlem tarihindeki kurdan Türk parasına çevrilir ve ilgili yabancı para kâr/zarar hesaplarına kaydedilir. Yukarıda belirtilen gelirler yabancı para yerine Türk parası üzerinden tahsil edilse bile, yine ilgili yabancı para kâr-zarar hesaplarına kaydedilir.

ii) Hesap numaralama sistemi bazı hesaplar dışında altı haneden oluşmaktadır. Bazı istisnai hesaplar ise yedi haneden oluşmaktadır.

1 2 3 4 5 6

A B C D E F

A Grup numarasını tanımlar,

BC Defteri Kebir hesap numaralarını tanımlar,

DE Yardımcı hesap numaralarını tanımlar,

F Alt hesap numaralarını tanımlar.

Numaralama sistemini daha iyi açıklamak için aşağıdaki örnek verilmiştir.

0 3 0. 0 0 1

0 DÖNER DEĞERLER

0 3 0 MENKUL DEĞERLER CÜZDANI - TÜRK PARASI

0 3 0. 0 0 BONOLAR

0 3 0. 0 0 1 DİĞER

iii) THP' de Türk parası ve yabancı para işlemler için çalışan hesaplar defteri kebir seviyesinde ayrılmıştır. Aşağıdaki örnek bu sistemi açıklamaktadır:

012 YOLDAKİ PARALAR – TP

013 YOLDAKİ PARALAR – YP

Örnekte görüldüğü gibi 3. rakamı çift numaralı defteri kebir hesapları Türk parası, tek numaralı defteri kebir hesapları ise yabancı para ile çalışan hesapları göstermektedir. Bu ayırım bilanço tekniği ve raporlama için bir temel teşkil etmektedir.

iv) THP' de değişiklik nasıl yapılacaktır?

Tek Düzen Hesap Planı’ nda yer aldığı halde banka tarafından kullanılmayacak olan defteri kebir hesaplarının açılmasına gerek yoktur. Ancak, kullanılan bir defteri kebir hesabında, kullanılmayacak dahi olsalar, THP' de yer alan yardımcı ve alt hesapların açılması gereklidir.

THP' ye yeni defteri kebir hesaplarının ilavesi; defteri kebir hesabı ile birlikte yardımcı ve alt hesaplar varsa yeni yardımcı ve alt hesapların ilavesi ancak, zorunluluk bulunduğu hallerde yapılacak ve bu ilavelerde aşağıdaki yol izlenecektir.

a) THP’ ye Türkiye Bankalar Birliği' nin izni olmadan defteri kebir seviyesinde yeni hesap ilave edilemez.

b) THP' de defteri kebir seviyesinde (3 haneli) tespit edilmekle yetinilmiş maddeler için bankalar gerek duyacakları yardımcı, alt ve daha tali dereceli hesapları serbestçe açabilirler.

c) THP' de defteri kebir hesabı ile birlikte 1 veya daha fazla yardımcı hesap (5 haneli) varsa yeni yardımcı hesapların ilavesi; 1 veya daha fazla alt hesap (6 haneli) varsa yeni alt hesapların ilavesi, Türkiye Bankalar Birliği' nin iznine tabidir. Bu şekilde ilave edilen yeni yardımcı ve alt hesapların ilgili defteri kebir hesabını kullanan bütün bankalarca açılması gereklidir.

d) THP' de yardımcı hesap (5 haneli) veya alt hesap (6 haneli) seviyesinde tespit edilmiş maddeler için bankalar gerek duyacakları alt ve daha tali hesapları, mevcut hesap numaralarının sonuna yeni haneler eklemek suretiyle serbestçe açabilirler.

THP' de 6 hane olarak yeralan hesaplarda bankalar döviz cinsi, müşteri numarası, kontrol numarası (check-digit) gibi hususları izlemek amacıyla, ilave haneler eklemek suretiyle daha alt seviyede hesaplar açmakta serbesttirler.